Ton Mertens begrijpt dat beter dan de meeste mensen. Gebruiken, rituelen en voorwerpen worden ons aangereikt vanuit een culturele achtergrond die in de loop der eeuwen groeit tot een soort prieel dat ons omringt en beschutting geeft, een plek waar we veilig en zeker zijn, waar wé zoals dat heet gedragen worden door symbolen. Zo’n culturele en maatschappelijke omgeving is meestal en vanzelfsprekendheid omdat we er van kindsbeen af in opgroeien. Ton Mertens weet dat en doet twee  dingen. Hij isoleert onderdelen uit heel verschillende culturen en zet die bij elkaar, zodat vervolgens een niéuw totaalbeeld ontstaat. Eigenlijk is dit buitengewoon merkwaardig. Mertens slaagt er namelijk in om dat wat zich niet combineren laat te combineren. Er ontstaat een nieuwe harmonie. Dat drukt je met de neus op het feit dat er onderliggende elementen zijn die alle menselijke culturen met elkaar gemeenschappelijk hebben. Tegelijk krijg je steeds meer oog voor het anders-zijn, voor het bijzondere en unieke van de manier waarop volkeren en naties hun leven gestalte geven. Wat beide aspecten van Mertens’ werk met elkaar verbindt, is de wens om anderen te begrijpen en tegelijk daarmee jezelf. De schoonheid van de doeken die Mertens schildert is veel meer dan slechts bedoeld voor een oppervlakkig esthetisch genoegen. Er wordt namelijk een brug geslagen tussen uiteenlopende visies op de wereld. Zo kunnen we vaak via symboliek, steeds nieuwe deuren openen die ons uitzicht geven op de wereld waarin we allemaal leven. Chinese karakters kunnen ons bijvoorbeeld wel vreemd voorkomen, maar we begrijpen heel goed dat het schrift is en een voertuig van intermenselijk contact. Goud is een materiaal dat in alle culturen omgeven is door symboliek en spiritualiteit. Wordt het in een voorstelling gebruikt dan is een begin van begrip en inzicht al gegeven. Het is geen minpunt dat Mertens doeken zonder toelichting zijn, want elke expliciete uitleg of verklaring komt te laat als het gaat om het voelen van directe emotionele connecties tussen jezelf en mensen van ver weg. De kracht van het beeld zelf, de opbouw ervan en de suggestie die gewekt wordt door de samenhang van de componenten zijn genoeg. Belangrijk is daarbij dat de manier waarop Mertens zijn nieuwe werelden presenteert voorkomt dat je tot voortijdige afsluiting komt van de ontdekkingstocht die elk goed schilderij in wezen is. De kunst om te zorgen dat élk nieuw doek de openheid handhaaft waar het de kunstenaar om te doen is, beheerst Ton Mertens tot in zijn vinqertoppen.